Azərbaycanda İnternet telekanalların lisenziyalaşdırılması təklif olunur. Bu təklif Milli Məclisə təqdim ediləcək “Kütləvi informasiya vasitələri haqqında” qanun layihəsində öz əksini tapacaq.
Bu təklifin müəllifi Milli Televiziya və Radio Şurası bildirib ki, qanun layihəsində İnternet-telekanalların sadələşdirilmiş lisenziyalaşdırma sistemindən istifadə ediləcək.
Qurumdan qeyd ediblər ki, lisenziya almaq üçün, sadəcə, qanunla müəyyən edilmiş tələblərə cavab vermək və Milli Televiziya və Radio Şurasına müraciət etmək lazımdır.
Media subyektləri üçün müəyyən edilmiş ümumi tələblərlə yanaşı, İnternet-televiziya kanalları üçün iki spesifik tələb də müəyyən edilib. Birinci tələb – kanalın öz saytı olmalıdır və yayımı bu saytdan aparmalıdır. İkinci tələb gün ərzində qanunla müəyyən edilmiş minimum yayım saatıdır.
Qurumdan həmçinin bildiriblər ki, yeni qanun layihəsinə əsasən sayt və informasiya agentliklərinin qeydiyyatını Kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafı üzrə Agentlik həyata keçirəcək.
Lakin bəzi ekspertlərin fikrincə, bu təklif lisenziyasız yeganə media olan İnternet KİV-ə nəzarət etməyə yönəlib.
Əgər qanuna İnternet- televiziyanın lisenziyalaşdırılması təklifi daxil edilərsə, bu, həmin telekanalların fəaliyyətinə necə təsir göstərəcək?
Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin sədri Zahid Oruc Turan agentliyinə bildirib ki, “KİV haqqında” yeni qanun layihəsi ətrafında söhbət, demək olar ki, bir ildir gedir.
Onun fikrincə, kütləvi informasiya vasitələrinin, İnternet-televiziyanın və bloqosferdən olan adamların iştirakı ilə bu məsələ ətrafında geniş ictimai diskussiya təşkil etmək lazımdır.
“Hamıya aydındır ki, indi biz media məkanından danışanda söhbət təkcə çap mediasından və ağ-qara televiziyadan getmir. Bu məkan öz sərhədlərini xeyli aşıb və əgər hər kəsin smartfonu varsa, o, artıq informasiya daşıyıcısı və ötürücüsüdür”, – Oruc deyib.
Deputat hesab edir ki, bu da təhlükəsizlik məsələsidir, “ona görə də bunu qanunvericilik sisteminə gətirmək üçün o qədər də dərin olmayan beynəlxalq təcrübəni ciddi öyrənmək lazımdır”.
Komitə üzvü vurğulayıb ki, Azərbaycanın media qanunvericiliyində bir sıra strateji tələblər var və onlar yerinə yetirilməlidir.
“Bu, bir tərəfdən ifadə azadlığının qorunması, kütləvi informasiya vasitələrinin özünəməxsusluğunun tanınması, plüralizm və hər kəsin bu sahədə biznes aparmaq hüququnun tanınması deməkdir. Eyni zamanda bundan ötrü hüquqi müstəvinin yaradılmasına ciddi ehtiyac var”, – o bildirib.
Orucun sözlərinə görə, söhbət kütləvi informasiya vasitələri haqda qanunvericilikdən getdikdə, əksər hallarda ağıla ancaq çap KİV-ləri və televiziyalar gəlir.
“Onların fəaliyyəti hüquqi baxımdan tənzimlənir, lakin onun hüdudlarından kənarda məsələlər sanki qeyri-qanuni sahədədir. Pandemiya sözü ilə paralel olaraq infodemiya sözü də ortaya çıxıb. Bəzi hallarda bir sıra İnternet-televiziyalarda Azərbaycana qarşı kütləvi informasiya terrorundan danışmaq olar”, – deputat deyib.
O qeyd edib ki, hazırkı informasiya reallıqlarında İnternet yayımını qadağan etmək mümkün deyil.
“Qanunvericilik baxımından Azərbaycan dövləti hər hansı tənzimləyici normalara sadiq deyil -istər hökumət televiziyası, istərsə də İnternet- televiziyası olsun. Əksinə, dövlətin siyasi xəttini müdafiə edən müəssisələrin əksəriyyəti Facebook, Tvitterdə öz hesablarını yaradırlar. Vətən Müharibəsi zamanı cənab prezidentin yaydığı məlumatların əksəriyyəti Tvitterdə olub”, – Oruc deyib.
Deputat hesab edir ki, bu məsələdə kompromis nöqtələr tapılmalıdır.
“Amma əgər əvvəlcədən bir sıra dairələr bunu ayrı-seçkilik normalarının tətbiqinə cəhd kimi təsnifatlandırmağa başlasalar, əgər bunun ətrafında intriqa olarsa, bu, işə fayda gətirməyəcək. Bu məsələ əvvəlcə İnsan hüquqları komitəsində müzakirə olunacaq və əminəm ki, orada bütün tərəflərin nümayəndələri iştirak edəcəklər. Bu gün Azərbaycanın informasiya siyasətinin geniş açılması ən vacib tələbdir”.
“Kanal 13” İnternet- televiziyasının rəhbəri Əziz Orucov “Azadlıq” radiosuna bildirib ki, Azərbaycanda qanunvericiliyində boşluqlar var.
“İnternet- televiziyanın lisenziyalaşdırılması haqda təklif və yayım üçün saytın olması tələbi hazırda müstəqil fəaliyyət göstərən İnternet- televiziyanın sıradan çıxarılmasına yönəlib. Müstəqil fəaliyyət göstərən İnternet- televiziyanın lisenziya alması ilə bağlı problem olacaq”, – o deyib.
Orucov qeyd edib ki, vaxtilə qəzetlər Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alınırdı.
“Bu prosesdə də çətinliklər olub, bürokratik əngəllər yaradılıb. Daha sonra bu əngəllər aradan qaldırılıb və yalnız oxucuya maraqlı olan qəzetlər qalıb. İnternet-televiziya ilə eyni şey baş verir. Bu gün reallığı operativ şəkildə çatdıra bilənlərin fəaliyyətini, düzgün informasiyanı məhdudlaşdırmaq istəyirlər”, – o deyib.
Media məsələləri üzrə ekspert Xalid Ağəliyev isə deyir ki, ötən il hazırlanan “Kütləvi informasiya vasitələri haqqında” qanuna qismən aydınlıq gətirilib..
“Məlum olur ki, kütləvi informasiya vasitələrinin hüquqi tənzimlənməsində mütərəqqi islahatlar vəd edən hökumət əvvəlkindən daha mürtəce tənzimləmə mexanizmləri üzərində işləyir”, – o qeyd edib.
Hüquqşünas qeyd edib ki, yeni qanun layihəsi İnternetdə yayımçılar üçün lisenziya tələbinin tətbiqini nəzərdə tutur.
“Avropa Konvensiyasında ifadə azadlığı hüququnu möhkəmləndirən 10-cu maddə var. Bu maddədə belə bir təklif var: “Bu maddə dövlətlərə radioyayım, televiziya və kinematoqrafiya müəssisələri üçün lisenziya tələbləri müəyyənləşdirməyə mane olmur”. Görünür, “mütərəqqi normalar” üzərində işləyən hüquqşünaslar bu təklifi hərfi mənada başa düşüblər və düşünürlər ki, fikrin ifadə vasitəsi olan bütün fəaliyyəti lisenziya tələbinə tabe etmək olar və onu düzgün başa düşməyiblər. Bu təklif texniki imkanlarla bağlı olsa da, orada nəzərdə tutulur ki, icazə verilən lisenziyalaşdırma televiziya və radio resurslarını tükəndirə bilər.
Onun fikrincə, yeni qanun layihəsinin bizə məlum olan hissəsi mürtəcedir, ifadə azadlığını pozur, nə bizim Konstitusiya normalarına, nə də Avropa Konvensiyasına uyğun deyil. “KİV-i yaxşı tənzimləyəcək yaxşı qanun hazırlanmalı və qəbul edilməlidir. Bunu etməyin yolu hökumət tərəfindən hazırlanmış qanun layihəsinin mətnini açıqlamaqdır. Qoy, vətəndaş cəmiyyəti alternativ layihə hazırlasın və açıqlasın. Sonra hər iki layihə Avropa Şurasının ekspertizasına təqdim edilməlidir, çünki bu, “İnformasiya əldə etmək haqqında” qanunda da belə olmuşdu. Hansı qanun təqdir edilərsə, o da qəbul olunmalıdır”, -Ağəliyev qeyd edib.
Turan
